زایمان طبیعی بدون درد

از آغاز تا پایان بارداری، انتخاب های شخصی متعددی برای مادر وجود دارد. هنگامی که زمان تولد نوزاد فرا می رسد، در صورتی که مایل هستید در موقع تولد فرزندتان به هوش باشید و نوزاد را بغل کنید و اولین کسی باشید که نوزاد را می بینید، زایمان طبیعی گزینه مناسبی برای شما است. اما واقعا زایمان طبیعی به چه معنی است؟ شما شرایط لازم را برای آن دارید؟ پس باید در مورد مزایا و ریسک های زایمان طبیعی بیشتر بدانید تا بتوانید آگاهانه در مورد نحوه زایمان خود تصمیم بگیرید.

زایمان طبیعی چیست؟

زایمان طبیعی می تواند معنای متفاوتی برای افراد مختلف داشته باشد. بعضی از مادران فکر می کنند که زایمان طبیعی یعنی زایمان از طریق کانال زایمان، حتی اگر مداخله های پزشکی زیادی مثل تسکین کننده درد یا داروهای تسریع کننده زایمان بکار برده شود،

در حالیکه زایمان طبیعی برای برخی دیگر از زنان به معنای وضع حمل و تحمل درد زایمان، بدون استفاده از هرگونه داروی مسکن و هرگونه مداخله پزشکی است.

تعریف زایمان طبیعی از دید متخصصین زنان، چیزی بین این دو تعریف است. یعنی پزشک در انتخاب میزان استفاده از خدمات پزشکی و مداخلات در هنگام زایمان، آزادی عمل بیشتری دارد.

یعنی در صورتی که بیمار نیاز به استفاده از داروهای مختلف در حین زایمان داشته باشد، پزشک می تواند در صورت صلاحدید از آنها استفاده کند.

در حقیقت در کشور ما زایمان طبیعی در مقابل زایمان سزارین قرار گرفته است که این روزها در جوامع صنعتی محبوبیت پیدا کرده است. در صورتی که زایمان طبیعی بر خلاف زایمان سزارین که یک عمل جراحی محسوب می شود، سعی در به حداقل رساندن مداخلات پزشکی بخصوص استفاده از مداخلات جراحی و بیهوشی دارد و امروزه با زایمان طبیعی بدون درد که بسیار رایج شده است، طرفداران زیادی پیدا کرده است.

موارد منع زایمان طبیعی

معمولا زایمان طبیعی را در این موارد به بیمار پیشنهاد نمی کنیم:

• چند قلویی
• در صورتی که بیمار تحمل درد شدید را نداشته باشد یا فوبیای زایمان داشته باشد. یعنی ترس شدید از زایمان داشته باشد.
• عفونت های استریتوکوکی گروه B در کانال واژینال باشد.
• عوارض دیگری مثل دیابت یا مسمومیت بارداری
• در صورتی که ماکروزوم باشد یعنی جنین وزن بالای 4 کیلو و 200 گرم داشته باشد.
• قرار گرفتن جنین در حالت بریج یا حالت نشسته
• در مواردی که جفت سرراهی (Placenta Previa) وجود داشته باشد.

در این موارد زایمان طبیعی برای بیمار توصیه نمی شود.

مزایای زایمان طبیعی

در زایمان طبیعی به دلیل اینکه داروهای زیادی برای مادر استفاده نمی شود و به بدن مادر دارو وارد نمی شود و زایمان به صورت غریزی انجام می شود، به همین دلیل مادر در طول زایمان انرژی بیشتری دارد و می تواند فرزند خود را به آغوش بکشد.

از دیگر مزایای این نوع زایمان این است که در بسیاری از مراکز بیمارستانی امکان همراهی همسر در حین زایمان وجود دارد و همچنین به دلیل اینکه بلافاصله بعد از زایمان نوزاد با بدن مادر در تماس قرار می گیرد، مادر راحت تر می تواند به نوزاد خود شیر بدهد و رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد برقرار می شود.

بعد از زایمان مادر زودتر به راه می افتد و کارهای خود را مثل استحمام کردن یا بغل کردن نوزاد به راحتی انجام می دهد و همین امر باعث می شود مادر دچار یبوست نشود. زیرا یبوست از عوارضی است که بعد از زایمان سزارین برای خیلی از بیماران بوجود می آید.

ضمنا از آنجایی که در طول زایمان طبیعی اغلب به بیماران مسکن زیادی داده نمی شود، عوارضی مثل آلرژی هم ایجاد نخواهد شد.

عوارض زایمان طبیعی

هر خانمی که می خواهد زایمان طبیعی انجام دهد باید اطلاعاتی در مورد مراحل زایمان داشته باشد تا با آمادگی کامل وارد فاز زایمان شود.

مرحله اول: فاز فعال زایمان

مرحله اول زایمان به زمانی گفته می شود که مادر انقباضاتی را در خود احساس می کند. این انقباضات باعث می شود که دهانه رحم باز شود و جنین به سمت کانال زایمانی حرکت کند. این مرحله طولانی ترین فاز زایمان محسوب می شود که خود به دو مرحله فاز اولیه و فاز فعال تقسیم می شود.

فاز اولیه زایمان: در این فاز دهانه رحم باز و گشاد می شود و انقباضات در رحم ایجاد می شود و با باز شدن دهانه رحم ترشحات شفاف و صورتی از واژن خارج می شود که به آنها شو زایمان گفته می شود. وقتی شو زایمانی در بیمار مشاهده شد یعنی اینکه زایمان به زودی و در طی چند ساعت و یا چند روز اتفاق خواهد افتاد.

انقباضات برای خانم ها مشکل ساز نخواهد بود و باید آرامش خودشان را حفظ کنند. توصیه می شود کارهایی از جمله استحمام کردن، پیاده روی آرام، گوش کردن به موسیقی آرام، تکنیکهای تنفسی و پوزیشن های مخصوصی که به آنها آموزش داده شده است انجام دهند.

فاز فعال زایمان: در این فاز دهانه رحم از 6 تا 10 سانت باز می شود. انقباضات شدیدتر و منظم تر خواهد شد و ممکن است در برخی از مادران افزایش فشار در ناحیه پشت و کمر خودشان احساس کنند. فاز فعال ممکن است 4 تا 8 ساعت طول بکشد و دهانه رحم باید تا 10 سانت کاملا باز شود.

مرحله دوم زایمان: خروج نوزاد

مرحله دوم از چند دقیقه تا چند ساعت بطول می انجامد. این زمانی است که کودک بدنیا می آید. در این مرحله به مادر گفته می شود با پزشک همکاری کند و فشار کافی را وارد کند تا از پاره شدن واژن جلوگیری شود. سر نوزاد در ابتدا خارج شده و سپس بقیه بدن نوزاد بیرون کشیده می شود.  و ترشحات از مجاری تنفسی نوزاد خارج و مجاری تنفسی نوزاد باز می شود.

مرحله سوم: خروج جفت

بعد از اینکه نوزاد متولد شد مادر در آرامش و حس خوبی قرار می گیرد و با نوزاد حس عاطفی خوبی برقرار می کند. نوزاد روی شکم مادر گذاشته می شود و معمولا بعد از حدود 5 تا نهایتا 30 دقیقه جفت خارج می شود. در طول این مرحله به مادر گفته می شود که به نوزاد شیر بدهد زیرا شیر دادن باعث می شود که جفت زودتر خارج شود.

وقتی نوزاد خارج شد، درد به مراتب کم می شود و بعد از اینکه جفت خارج می شود، باید متخصص زنان کاملا جفت را بررسی می کند تا مطمئن می شود که جفت کاملا سالم خارج شده است و اگر قسمتی از جفت باقی مانده باشد باید مجددا رحم بررسی شود. در غیر اینصورت مادر دچار عفونت و خونریزی های بعد از زایمان می شود.

بعد از خروج جفت به صورت کامل، انقباضات رحمی کم و بیش ادامه خواهند داشت تا اینکه به مرور رحم به سایز نرمال و طبیعی خودش برگردد.

بعد از خروج جفت رحم ماساژ داده می شود تا رحم کاملا سفت شود و خونریزی های بعد از زایمان اتفاق نیفتد.

مراقبت های بعد از زایمان طبیعی

بعد از ترخیص از بیمارستان تقریبا یک هفته تا 10 روز دوره نقاهت و مراقبت در نظر گرفته می شود. در طول زایمان ممکن است ناحیه پرینه که ناحیه ای بین واژن و رکتوم است بخیه زده شود که این عمل ممکن است برای بیمار ایجاد درد کند. برای تسکین درد داروهایی تجویز می شود و به بیمار توصیه می شود از کمپرس سرد استفاده کند و همچنین از بالش نرم در هنگام نشستن استفاده شود.

ترشحات از واژن بعد از زایمان بیرون خواهد آمد که طبیعی است و تا یک ماه ممکن است ترشحات خون و خون آبه وجود داشته باشد که به مرور به رنگ صورتی و بی رنگ درخواهد آمد.

مسئله بعدی درد رحم است که تا چند روز بعد از زایمان، انقباضات رحمی ایجاد درد می کند. مخصوصا در هنگام شیر دادن مادر به نوزاد، باعث انقباض ایجاد می شود و به واسطه آزاد شدن اوکسی توسین ایجاد درد رحمی می کند. البته این انقباضات باعث می شود که رحم به مرور کوچک تر شده و به حالت طبیعی خودش برگردد.

از عوارض دیگری که خیلی شایع است یبوست است و برای اینکه دچار یبوست نشوید پیشنهاد می شود هنگام شیر دادن مایعات به مقدار زیاد مصرف کنید و همچنین از غذاهایی مانند سوپ و غذاهای نرم و دارای فیبر در رژیم غذایی استفاده شود.

سه تا چهار روز بعد از زایمان در صورتی که شیردهی به خوبی انجام نشود ممکن است سینه ها دردناک شود و مادر باید شیردهی را از هر دو سینه انجام دهد در غیر اینصورت مادر دچار ماستیت خواهد شد.

ضمنا اولین ترشحی که از سینه مادر می آید به نام آغوز یا کلستروم که ماده سفت و زرد رنگ است، بسیار مغذی بوده و باعث تقویت سیستم ایمنی نوزاد شده و به مادر توصیه می شود حتما آغوز را به نوزاد بدهند.

مزیت زایمان طبیعی نسبت به سزارین

مهمترین مسئله میزان خونریزی است که در زایمان طبیعی حدود 500 سی سی است ولی در سزارین در حدود 1 تا 1.5 لیتر خونریزی وجود خواهد داشت. بنابراین میزان خونریزی مادر در زایمان طبیعی تقریبا 50 درصد نسبت به زایمان سزارین بوده و خونریزی کمتری خواهد داشت.

در سزارین روی شکم برش ایجاد می شود و شکم باز می شود و جراحی انجام می شود و به دنبال هرگونه عمل جراحی ممکن است چسبندگی در رحم و چسبندگی داخل شکم یا عفونت های بعد از عمل و درد بیشتری برای مادر ایجاد شود.

بعد از زایمان طبیعی بیمار، درد کمتری را احساس می کند، به راحتی بلند می شود و کارهای روزمره را انجام می دهد. زیرا انقباضاتی که در حین زایمان در رحم ایجاد می شود باعث می شود که رحم زودتر جمع شود و مادر زودتر به روال عادی زندگی برگردد. در صورتی که بعد از سزارین درد مادر بیشتر است و نمی تواند فرزند خود را به خوبی بغل کند و برگشت به روال عادی زندگی دیرتر صورت می گیرد.

در سزارین گاهی اوقات بیمار با بیهوشی عمل می شود بنابراین نمی تواند لحظه شیر دادن نوزاد و دیدن نوزاد در ابتدای بدنیا آمدن را شاهد باشد.

عوامل موثر در زایمان طبیعی بدون درد

• ورزش های مخصوص دوران بارداری که باید انجام شود.
• پیاده روی مرتب روزانه
• مراقبت مادر برای جلوگیری از ورم و فشار خون که توسط پزشک معالج انجام می شود.
• تغذیه مناسب و پرهیز از غذای شور و قند فراوان و گنجاندن مواد غذایی پروتئینی در رژیم غذایی

مراقبت های بعد از زایمان طبیعی

• به بیمار گفته می شود یک هفته بعد از زایمان به مطب مراجعه کند به جهت کنترل بخیه ها، عاری بودن از عفونت محل بخیه و بررسی ترمیم زخم
• روزانه به مدت 3 تا 4 ماه قرص آهن استفاده شود و در صورت کم خونی تعداد قرص ها به 2 عدد در روز می رسد و اگر کم خونی شدید باید باید با متخصص خون مشورت انجام شود.
• به مدت 40 روز خونریزی طبیعی است. البته با توجه به شرایط بیمار ممکن است کمتر یا بیشتر باشد.
• تا 40 روز بعد از زایمان هیچ گونه مقاربتی صورت نگیرد و بعد از آن حتما باید بیمار توسط پزشک معاینه شود.